Kanon lektur. Te dwa słowa wywołują dreszczyk emocji przede wszystkim u uczniów, ale też u nauczycieli i rodziców. Dyskusja, co powinno się w nim znaleźć, a co należałoby wykreślić, jeszcze niedawno rozgrzewała fora internetowe. 28 czerwca dowiedzieliśmy się z rozporządzenia, co się zmieniło i… dyskusja rozgorzała na nowo.
Kanon lektur – czyli kosmetyczne zmiany
Właściwie nic w tym dziwnego. Po przestudiowaniu zmian na liście lektur szkoły podstawowej oraz szkoły średniej trudno oprzeć się wrażeniu, że są to zmiany kosmetyczne. Polegają one głównie na tym, że niektóre pozycje zostały wykreślone, inne przeniesione z lektur obowiązkowych do uzupełniających albo wskazano teksty, które należy omówić we fragmentach. W szkole średniej część tekstów została przeniesiona z poziomu podstawowego na rozszerzony. Jedno jest według mnie oczywiste – zabrakło spójnej koncepcji, pomysłu na to, jak ma wyglądać kanon lektur.
Czytać każdy uczeń może… z listy lektur
Kiedy analizuję najnowszy spis lektur, pierwsze, co rzuca mi się w oczy, to bardziej czytelny zapis. Mamy osobno pozycje obowiązkowe dla kl. IV-VI, osobno teksty obowiązkowe dla kl. VII-VIII. Wspólne są (i to jest nowość) lektury uzupełniające. Poza tym w klasach IV-VI przewidziano obligatoryjne omówienie pięciu pozycji (w ciągu 3 lat), natomiast w klasach VII-VIII tych pozycji jest sześć. To mniej niż w poprzedniej podstawie programowej. Za to wydłużyła się lista lektur uzupełniających. Jest ich ponad 50 (jednak większość ze starej podstawy). Sporo, tym bardziej że nauczyciel nie musi wcale sugerować się ministerialną propozycją. To uczniowie mogą zdecydować, co wspólnie omówić. I to właśnie na liście lektur uzupełniających pojawiły się nowe nazwiska, takie jak np. John Flanagan czy Roksana Jędrzejewska-Wróbel.
Trudno się doszukać tutaj jakiejś spójnej myśli. Wprawdzie nie będzie w całości „Pana Tadeusza”, ale do omówienia są wskazane konkretne księgi. Podobnie z „Quo vadis” i „Syzyfowymi pracami”. Tu jednak, o które fragmenty chodzi, nie wiadomo. Zapewne nauczyciele wybiorą te, które znajdą się w podręcznikach, co oznacza, że uczniowie poznają różne części danej lektury.
Kanon lektur w szkole średniej, czyli chaosu ciąg dalszy…
Tutaj również zamieszanie. Co zostało w podstawie, co w rozszerzeniu? W liceum i technikum uczniowie realizujący program podstawowy poznają w całości 13 utworów, na rozszerzeniu jest o 8 pozycji więcej. Wydaje się, że najważniejsze zmiany polegały na zamianie miejsc. Na przykład „Odprawa posłów greckich” J. Kochanowskiego „spadła” z kanonu lektur obowiązkowych do uzupełniających, a „Kordian” J. Słowackiego trafił na poziom rozszerzony. Natomiast lista lektur uzupełniających prezentuje się imponująco – razem 70 pozycji zapisanych w układzie chronologicznym. Zastanawia jednak (w kontekście zmian zachodzących w naszym społeczeństwie), że na liście lektur z zakresu literatury najnowszej przeważają pisarze – mężczyźni. Kobiety są reprezentowane przez pięć nazwisk. Czyżby nie było pisarek, które zasługują na to, żeby znaleźć się w kanonie?
Kukułcze jajo, czyli co dalej?
Po raz kolejny zaczynamy nowy rok szkolny ze zmianami. Czy były one konieczne? Nam dorosłym trudno za nimi nadążyć, a uczniom? Przecież to oni są najważniejsi. Jeśli chcemy zachęcić dzieci i młodzież do czytania, rozbudzić w nich pasję czytelniczą oraz zainteresowanie literaturą, dlaczego w kanonie lektur obowiązkowych czytanych w całości w szkole podstawowej nie ma nazwisk pisarzy żyjących? Takich pytań rodzi się wiele i chyba nikt nie umie na nie odpowiedzieć. A ty, polonisto, radź sobie sam, mając na uwadze to, że twoje lekcje to czas, kiedy uczeń spotyka się z literaturą nieraz po raz pierwszy i nieraz po raz ostatni.
