Edukacja międzykulturowa ma dziś ogromne znaczenie. Od dwóch lat doświadczamy sytuacji, w której wielokulturowość jest naszą codziennością. Ta różnorodność wymaga nie tylko zauważenia i nazwania, ale przede wszystkim troskliwego zaopiekowania się. Tu z pomocą przychodzi konsekwentnie i planowo wdrażana edukacja międzykulturowa.
Wielokulturowość w liczbach
- Według danych NIK w roku szkolnym 2022/2023 w polskich szkołach uczyło się 222 523 dzieci cudzoziemskich.
- Najliczniejszą grupę wśród cudzoziemców stanowili obywatele Ukrainy (88,3%). Kolejne grupy to dzieci z Białorusi (5-8%), Rosji (od 1% do 3%), Wietnamu (od 0,4% do 2%) oraz Bułgarii (0d 0,3% do 1%)*1.
- Od 1 września wprowadzono obowiązek szkolny dla wszystkich dzieci ukraińskich, które mieszkają w Polsce, także dla tych, które biorą udział jedynie w trybie nauki online w ramach ukraińskiego systemu edukacji.
Edukacja międzykulturowa – źródło kompetencji i pasji
Jako trenerka edukacji międzykulturowej bardzo się cieszę i czuję się zaszczycona, że będę mogła współtworzyć dział Edukacji Międzykulturowej powstały w ramach Wielkopolskiego Portalu Edukacyjnego. To właśnie doświadczenia międzynarodowych spotkań z młodzieżą, edukacji pozaformalnej prowadzonej w różnych językach zostawiło we mnie trwały ślad jako edukatorki dzieci i młodzieży. Co dała mi wieloletnia praca w zespołach międzynarodowych oraz koordynacja warsztatów i szkoleń dla edukatorek/ów, nauczycielek/li? Przede wszystkim przekonanie, że wielokulturowość otwiera przed nami nowe perspektywy i poszerza horyzonty, choć stanowi wyzwanie.
Wielokulturowe środowisko tworzy doskonałe podstawy do rozwoju osobistego, dając możliwości poszerzania kompetencji komunikacyjnych, językowych i społecznych.
Edukacja międzykulturowa to również okazja do zmiany i poprowadzenia procesu uczenia się inaczej niż dotychczas. Wielojęzyczność, brak jednego wspólnego języka wymaga dostosowania metod i narzędzi pracy, co jednocześnie wnosi wiele świeżości do obszaru działań edukacyjnych.
Po co nam właściwie edukacja międzykulturowa?
Niewątpliwie zauważanie i dostrzeganie wielokulturowości stwarza okazję do nawiązania porozumienia między kulturami. Przyglądanie się kulturze, tradycjom, historii daje możliwość dostrzeżenia różnic i podobieństw w sposobach funkcjonowania konkretnych społeczności czy jednostek. Edukacja międzykulturowa daje jednak znacznie więcej możliwości niż oglądanie kultury pod lupą. Wielokulturowa grupa przez swoją naturalną i wielobarwną różnorodność zaprasza do poznawania i odkrywania cudzych światów, co pomaga lepiej zrozumieć drugiego człowieka oraz wzbudza refleksję nad własną tożsamością. Z tej perspektywy edukacja międzykulturowa daje unikatową szansę na zanurkowanie pod wodą, zgłębienie kultury jako góry lodowej u jej podnóża i zrozumienie, że najważniejsze jest to, co niewidoczne dla oczu. Uczenie się w środowisku wielokulturowym wspiera kształtowanie postaw: otwartości, ciekawości oraz odwagi do poznawania ludzi i otaczającego świata. Te z kolei stanowią podstawę do tworzenia środowiska życzliwego, pełnego akceptacji i chęci do współpracy oraz uczenia się.
Wyzwania wielokulturowości
Przed nami kolejny rok szkolny i choć wielokulturowość stała się już normą, to jednak nadal stanowi dla nas wyzwanie. W szkolnej rzeczywistości mierzymy się z problemami dnia codziennego: barierą językową, różnicami w systemach edukacji, niezrozumiałymi procedurami. Edukacja międzykulturowa prowadzona w szkole, w klasie – to niewątpliwie fascynujący, pełen zawirowań, proces, który za pomocą interaktywnych i twórczych metod pracy pozwala zbudować dobre relacje w zespole klasowym. Jest również narzędziem z olbrzymim potencjałem do rozwoju kompetencji językowych, społecznych, komunikacyjnych czy wrażliwości kulturowej. Zamieszkanie w innym, często nieznanym, kraju wiąże się z nowym lokum, tworzeniem miejsca pracy, nauki i budowaniem relacji społecznych.
Doświadczeniu migracji szczególnie pod przymusem, towarzyszy wiele ambiwalentnych uczuć: od niepewności, strachu, lęku, frustracji, złości, poprzez nadzieję, zadziwienia, rozczarowania, aż po radość, ekscytację, zachwyt. Dotyczy to zarówno nowo przybyłych, jak i tych, którzy ich przyjmują. Taka mieszanka skrajnie różnych i intensywnych emocji często wywołuje kryzysy osobiste, łatwo wtedy o nieporozumienia czy konflikty. Poczucie bycie niezrozumianym/ną czy strach przed poznawaniem kogoś nowego to immanentne wyzwania w pracy z zespołami wielokulturowymi. Różnorodność w grupie w naturalny sposób zaciekawia dzieci i młodzież. Rolą nas, dorosłych: nauczycieli, rodziców, jest przeprowadzić klasę od bycia grupą wielokulturową do momentu stworzenia klasy międzykulturowej, w której uszanowane są wszystkie tożsamości.
Wspierajmy się!
Uważność, czułość i troska dla wielokulturowości pozwalają spotkać się w bezpiecznej przestrzeni, poznawać, zadziwić się, odważyć się, próbować, pytać i rozmawiać. Marzy mi się, aby dział Edukacja Międzykulturowa był inspiracją dla kadry pedagogicznej do podejmowania działań na rzecz tworzenia dobrej i życzliwej atmosfery w klasie i w szkole. W tym dziale znajdą Państwo narzędzia do wykorzystania w pracy wychowawczej, dobre praktyki z różnych szkół i przykłady działań interdyscyplinarnych oraz refleksje profesjonalistów, pracujących z grupami wielokulturowymi. Jeśli ktoś z Czytelników chciałby podzielić się własnym działaniem w obszarze edukacji międzykulturowej w szkole zapraszam do kontaktu: olga.stobieckarozmiarek@odnpoznan.pl .
Życzę Wszystkim dobrego roku szkolnego i dobrych doświadczeń w wielokulturowych społecznościach szkolnych
