„Myśląca Klasa” to metoda odpowiadająca na zmiany społeczne oraz technologiczne, skłaniająca do refleksji nad sposobami nauczania, które czynią szkołę miejscem ciekawym i inspirującym dla młodych ludzi. Ta metoda sprawia, że uczniowie z pasywnych odbiorców stają się aktywnymi twórcami wiedzy, a sala lekcyjna – miejscem współpracy i wymiany myśli.
Ciągle obecne w szkole tradycyjne rozwiązania – rzędy równo ustawionych ławek, podręcznik czy tablica multimedialna – okazują się niewystarczające wobec współczesnych oczekiwań. W dobie sztucznej inteligencji szczególnego znaczenia nabierają też kompetencje przyszłości: kreatywność, krytyczne myślenie i umiejętność budowania relacji w zespole. Odpowiedzią na te potrzeby może być metoda „Myślącej Klasy”, opracowana przez kanadyjskiego badacza prof. Petera Liljedahla. Bazując na ponad piętnastoletnich badaniach prowadzonych z setką nauczycieli, stworzył strategię edukacyjną, która od pierwszych minut zajęć angażuje uczniów w działania poznawcze. Podobnie jak w innych skutecznych metodach, uczeń staje się tutaj podmiotem procesu edukacyjnego, a nauczyciel pełni rolę mentora i facylitatora. Szkolenia organizowane przez Szkołę Edukacji pokazują uniwersalność tej metody, która sprawdza się zarówno w naukach ścisłych, jak i humanistycznych.
„Myśląca Klasa” – etapy zajęć
Podstawą metody Liljedahla jest zastąpienie tradycyjnego tematu lekcji intrygującym problemem pełniącym funkcję intelektualnej zagadki. Zadanie, przedstawione ustnie lub zapisane na tablicy, ma wywołać zaciekawienie i motywować do poszukiwania rozwiązania. Przykładem takiego wyzwania może być zadanie dostępne na stronie Szkoły Edukacji:
„W pokoju stoją trzy stoliki z krzesłami wokół każdego z nich. Na pierwszym leży jedna tabliczka czekolady, na drugim – dwie, na trzecim – trzy. Ludzie wchodzą pojedynczo i wybierają stolik, kierując się zasadą: ‘Gdzie opłaca mi się usiąść, zakładając, że czekolada zostanie podzielona równo między wszystkie osoby przy stoliku po tym, jak usiądę?’ Przy którym stoliku usiądzie 13. osoba? Jaką część czekolady dostanie 18. osoba? Który stolik wybierze n-ta osoba i jak to uzasadnić?”1
Rozwiązanie tego problemu na pewno wymagać będzie nieszablonowego podejścia i współpracy w zespole. W kolejnym kroku uczniowie dzieleni są na małe, najczęściej trzyosobowe grupy tworzone przez losowanie. Regularna zmiana składów umożliwia współpracę osobom o różnym potencjale, co z kolei sprzyja integracji klasy i wzajemnemu poznawaniu się.
,,Myśląca Klasa”, czyli praca na stojąco
Charakterystycznym elementem „Myślącej Klasy” jest sposób pracy nad problemem. Każda grupa otrzymuje pionową tablicę suchościeralną lub arkusz papieru zawieszany na ścianie. Uczniowie swobodnie podchodzą do tablic, zapisują notatki, hipotezy i wnioski. Błędy są naturalną częścią procesu – można je korygować, ścierając zapiski i tworząc nowe propozycje. Liljedahl uważa, że praca w pozycji stojącej sprzyja koncentracji i utrzymaniu energii grupy. Ławki nie znikają z sali, lecz są przesunięte pod ścianę, by nie ograniczać swobody ruchu uczniów. Proces myślenia staje się widoczny dla wszystkich. Nauczyciel przemieszcza się między grupami, obserwując działania i zadając pytania naprowadzające, które wspierają myślenie, ale nie podają gotowych rozwiązań. Zespoły mogą wymieniać się spostrzeżeniami, choć każdy z nich samodzielnie wypracowuje propozycję rozwiązania. Ponadto dbają o to, by wszyscy członkowie rozumieli problem i potrafili go przedstawić.
Od prezentacji do refleksji
Ostatnim etapem jest omówienie rezultatów pracy. Grupy prezentują swoje rozwiązania przy tablicach w formie miniwykładów, przedstawień graficznych lub innych, także artystycznych form ekspresji. Prowadzący odnosi się do wszystkich prezentacji, wskazując najważniejsze wnioski i koncepcje. Następnie inicjuje dyskusję oraz zadaje pytania sprawdzające poziom zrozumienia materiału. Podsumowaniem może być indywidualna notatka w zeszycie, zapisanie kluczowego wniosku lub twórcze przetworzenie omawianych zagadnień. Istotą „Myślącej Klasy” jest proces dochodzenia do wiedzy „od dołu”. Daje to uczniom poczucie sprawczości – to ich pomysły tworzą końcowe podsumowanie lekcji.
Nowa rola nauczyciela
W „Myślącej Klasie” prowadzący nie funkcjonuje jako „cenzor w pruskim stylu”. Jego zadaniem jest stwarzanie warunków do samodzielnego uczenia się nie poprzez bezpośrednie przekazywanie wiedzy, lecz przez wspieranie procesu rozwiązywania problemów. Nauczyciel powinien wykazywać się elastycznością, reagować na niespodziewane sytuacje i nieoczywiste wnioski uczniów. Podstawowym założeniem pozostaje przekonanie, że pytanie ma większą wagę niż gotowa odpowiedź. Taki sposób pracy wymaga zmiany perspektywy: wyjścia zza biurka, otwartości, empatii, umiejętności uważnego słuchania oraz radzenia sobie z dynamika grupy.
Istota innowacyjności
„Myśląca Klasa” to metoda, którą można z łatwością wprowadzić do polskiej szkoły bez znacznych nakładów finansowych. Wzmacnia autonomię ucznia, koncentrując się na procesie uczenia się, a nie tylko na wyniku, czyniąc go aktywnym twórcą wiedzy. Poprzez losowe zmiany grup młodzi ludzie pracują w różnych rolach i integrują się bez podziału na ,,lepszych” i ,,gorszych”. Metoda stymuluje rozwój umiejętności ponadprzedmiotowych, takich jak kreatywne i krytyczne myślenie, komunikacja, współpraca oraz samodzielne dochodzenie do wiedzy, a błąd jest naturalnym elementem procesu. Zmienia także postrzeganie przestrzeni szkolnej, uczestnicy mogą swobodnie się poruszać i wymieniać poglądami, co sprawia, że sala lekcyjna staje się żywym, interaktywnym miejscem nauki. W porównaniu z innymi współczesnymi metodami ,,Myśląca Klasa” wyróżnia się prostotą wdrożenia – nie wymaga zaawansowanego zaplecza technologicznego, a jej uniwersalność pozwala zastosować ją zarówno w matematyce, jak i na języku polskim czy historii.
Korzenie teoretyczne
Uważni czytelnicy zauważą, że Liljedahl czerpie z bogatej tradycji pedagogicznej. Nawiązuje on bezpośrednio do konstruktywizmu oraz teorii Jeana Piageta czy Lwa Wygotskiego, rozwijanej od początku XX wieku. Zgodnie z tym podejściem młody człowiek uczy się w interakcji z otoczeniem, bazując na własnym doświadczeniu i budując indywidualne rozumienie świata. „Myśląca Klasa” nakłada na ten paradygmat nowoczesne i praktyczne rozwiązania – pionowe tablice, losowe grupy, pracę na stojąco – proponując środowisko sprzyjające rozwojowi dziecka. Metoda ta odpowiada na współczesne wyzwania edukacyjne, łączy już sprawdzone teorie pedagogiczne z praktycznymi narzędziami. Jej siła tkwi w prostocie założeń i skuteczności w budowaniu kompetencji przyszłości u młodych ludzi.
Bibliografia:
- Gawryś Małgorzata, Moja „Myśląca Klasa”, online: https://www.edunews.pl/narzedzia-i-projekty/narzedzia-edukacyjne/6259-moja-myslaca-klasa, dostęp online 31.05.2025 r.
- Kopyt Marta, Wyspy ławek – jak obudzić myślenie dziecka w czasie lekcji?, online: https://kosmosdladziewczynek.pl/portal-wiedzy/ale-temat/wyspy-lawek-jak-obudzic-myslenie-dziecka-w-czasie-lekcji, dostęp online 31.05.2025 r.
- Liljedahl Peter, Budowanie myślących klas na lekcjach matematyki: 14 praktyk nauczycielskich wspierających uczenie się, Fundacja Dobrej Edukacji, Warszawa 2023.
- Sterna Danuta, Angażowanie myślenia, online: https://www.edunews.pl/narzedzia-i-projekty/narzedzia-edukacyjne/4505-angazowanie-myslenia, dostęp online 31.05.2025 r.
- Szkoła Edukacji PAFW i UW, Myśląca Klasa – opis metody, online: https://szkolaedukacji.pl/, dostęp online 31.05.2025 r.
Przypisy
- Szkoła Edukacji , Myśląca Klasa – opis metody, online: https://szkolaedukacji.pl/, dostęp online 31.05.2025 r. ↩︎
