Etyka w pracy nauczycielki/nauczyciela jest kluczowa nie tylko dla efektywności procesu nauczania, ale także dla kształtowania społeczeństwa opierającego się na zaufaniu, szacunku i sprawiedliwości. Dobre praktyki etyczne w edukacji mają długofalowy wpływ na rozwój osobisty uczniów i ich przyszłe relacje w świecie dorosłych.
Etyka odpowiedzialności
Każdy nauczyciel powinien zdawać sobie sprawę, że jego osobista postawa wobec wartości życia społecznego oraz norm prawnych i moralnych ma wpływ na postrzeganie godności wykonywanego przez niego zawodu. W związku z tym ponosi on szczególną odpowiedzialność za przestrzeganie zasad etycznych, także w życiu prywatnym. Aby zapewnić jak najwyższy poziom wykonywanej pracy, nauczyciel nieustannie powinien rozwijać swoją wiedzę, wrażliwość etyczną oraz umiejętności interpersonalne. Od tego, kim jest nauczyciel jako człowiek, zależą jego sukcesy wychowawcze.
Zawody zaufania publicznego, takie jak lekarz, prawnik czy nauczyciel, zazwyczaj dysponują skodyfikowanym systemem norm etycznych. Określają one standardy, których przestrzeganie jest gwarancją kompetencji, odpowiedzialności i wysokich walorów moralnych pracowników w związku z wykonywaniem przez nich swoich obowiązków. W przypadku nauczycieli/nauczycielek wymogi dotyczące kwalifikacji zawodowych i etycznych określa Karta Nauczyciela. Aspekt postaw moralnych kadry pedagogicznej stawiany jest na równi z jej wysokimi kwalifikacjami zawodowymi do nauczania poszczególnych przedmiotów. Nauczycielom stawia się szczególnie wysokie wymagania, ponieważ to oni, obok rodziców, pełnią rolę głównych pośredników w przekazywaniu wartości uznawanych społecznie.
Wyzwania etyczne
Nauczyciele często stają przed dylematami etycznymi, które mogą być trudne do rozwiązania. Na przykład, co zrobić, gdy uczeń przychodzi do szkoły z problemami rodzinnymi? Jak zareagować, jeśli zauważamy, że któryś z uczniów jest prześladowany? W takich sytuacjach kluczowe znaczenie ma to, aby nauczyciel kierował się swoimi stałymi wartościami i zasadami, a także podejmował decyzje, które mają na celu dobro ucznia.
Etyka nauczycielska – kluczowe zasady
Nauczyciele i nauczycielki w swojej codziennej pracy dydaktycznej stykają się z wieloma etycznymi dylematami. Między innymi takimi jak: stosowne i jednocześnie partnerskie podejście do uczniów, charakter relacji z rodzicami uczniów, odpowiedzialność za ucznia czy lojalność zawodowa względem innych nauczycieli. Etyka w pracy nauczyciela to zbiór wartości, zasad i norm moralnych, które powinny kierować działaniami nauczycieli w ich codziennej pracy. Obejmuje ona różne aspekty, takie jak:
- szacunek dla uczniów – nauczyciel powinien traktować każdego ucznia z godnością, dostrzegając jego indywidualne potrzeby oraz potencjał. Jednocześnie powinien traktować uczniów z szacunkiem, niezależnie od ich pochodzenia, umiejętności czy cech osobistych. Jego działania obejmują również promowanie równości i sprawiedliwości w klasie.
- Zobowiązanie do kształcenia – nauczyciele są zobowiązani do zapewnienia uczniom edukacji na jak najwyższym poziomie. Powinni dążyć do rozwijania umiejętności, wiedzy i krytycznego myślenia u swoich uczniów. Mają także do odegrania ważną rolę w kształtowaniu postaw etycznych, ucząc ich empatii, sprawiedliwości, odpowiedzialności społecznej i tolerancji.
- Profesjonalizm – nauczyciele powinni dążyć do ciągłego doskonalenia swoich umiejętności zawodowych, poszerzania własnych zainteresowań i horyzontów poznawczych. Kompetentny pedagog, który postępuje zgodnie z zasadami etyki wobec uczniów, szkoły oraz samego siebie, szybko zyskuje autorytet. Jest to nieodzowny warunek sukcesu dydaktyczno-wychowawczego.
- Poufność i odpowiedzialność – nauczyciele są zobowiązani do ochrony prywatności swoich uczniów oraz do odpowiedzialnego postępowania z informacjami, które zdobywają w trakcie pracy.
- Lojalność wobec szkoły i społeczności szkolnej – nauczyciele powinni działać na rzecz dobra wspólnego, wspierać placówkę oraz angażować się w życie społeczne i kulturalne szkoły. Ważne jest, aby starali się budować pozytywne relacje zarówno z uczniami, jak i ich rodzicami oraz współpracownikami. Powinny one opierać się na wzajemnym szacunku, zaufaniu i otwartości.
Czy w szkołach potrzebne są kodeksy etyki?
Dobrej szkoły nie da się zbudować tylko przy pomocy reform strukturalnych czy programowych. Do tego potrzebni są przede wszystkim dobrze przygotowani nauczyciele i wysokie standardy etyczne, niezbędne do stworzenia atmosfery bezpieczeństwa, akceptacji i wsparcia. Stworzenie w szkole kodeksu etyki zawodu nauczyciela należy uznać za dobrą praktykę. Jest to szczególnie ważne w czasach, w których mamy do czynienia z erozją wartości. Kodeksy te stanowią wytyczne dla pracowników, określając wartości, którymi należy się kierować. Pomagają w rozwiązywaniu sporów i niejasności, a także często stanowią punkt odniesienia w sytuacjach wymagających odwołania do odpowiedzialności dyscyplinarnej.
