Zachowania samobójcze są jedną z głównych przyczyn zgonów na całym świecie, zwłaszcza wśród nastolatków. Próby samobójcze wśród młodych ludzi często są postrzegane jako wołanie o pomoc. Ważne, by je dostrzec i odpowiednio zareagować. Dlatego istotne jest, aby pracownicy szkoły podejmowali wszelkie starania w celu stworzenia wspierającego środowiska dla ucznia, który wraca do szkoły po takiej sytuacji. Należy też pamiętać o podejmowaniu systematycznych działań, wzmacniających stan psychiczny wszystkich uczniów. Zapobieganie zachowaniom autodestrukcyjnym, w tym próbom samobójczym, wymaga zaangażowania wszystkich dorosłych osób, pracujących w szkole.
Standardy postępowania dotyczące kontaktu z osobami w kryzysie samobójczym
Standardy postępowania dotyczące kontaktu z osobami w kryzysie samobójczym, po próbie samobójczej oraz w żałobie po śmierci samobójczej zostały opracowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, a pod koniec grudnia 2024 roku przekazane do szkół. Mają one pomóc nauczycielom/nauczycielkom w identyfikacji uczniów zagrożonych myślami samobójczymi, podejmowaniu działań interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych oraz wdrażaniu strategii prewencyjnych. Zgodnie z założeniami Ministerstwa mają stanowić kluczowe narzędzie w pracy wychowawczej i profilaktycznej w szkołach. Ich głównym celem jest nie tylko reagowanie na sytuacje kryzysowe, ale przede wszystkim zapobieganie im oraz wspieranie procesu zdrowienia. Materiały zostały przygotowane na zlecenie Ministerstwa Zdrowia we współpracy z Ministerstwem Edukacji Narodowej przez ekspertki Biura ds. Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym Zakładu Zdrowia Publicznego w Instytucie Psychiatrii i Neurologii: Lucynę Kicińską i Małgorzatę Łubę.
Rola nauczyciela
Do zadań nauczycieli i nauczycielek pracujący w szkołach należy nie tylko rozwijanie umiejętności społeczno-emocjonalnych u uczniów. Powinni oni również posiadać kompetencje w zakresie wczesnego identyfikowania i adekwatnego wspierania uczniów zagrożonych zachowaniami samobójczymi, które pozwolą im właściwie reagować i skutecznie pomagać młodym osobom doświadczającym kryzysów. Wśród zadań nauczycieli w zapobieganiu zachowaniom samobójczym można wskazać między innymi:
- przekazanie informacji uczniom o zaistniałej sytuacji kryzysowej (np. próbie samobójczej, samobójstwie) oraz możliwych formach wsparcia na terenie szkoły i poza nią,
- monitorowanie stanu emocjonalnego uczniów,
- zidentyfikowanie uczniów potrzebujących wsparcia, udzielenie emocjonalnego wsparcia lub kierowanie po pomoc do specjalistów szkolnych,
- systematyczne prowadzenie działań rozwijających umiejętności społeczno-emocjonalne dzieci i nastolatków oraz kompetencje wychowawcze rodziców, realizowane w ramach profilaktyki domowej.
Zachowania samobójcze: czynniki ryzyka i wsparcie kryzysowe. Kompendium dla nauczycieli
W standardach opracowanych przez Ministerstwo zostały omówione czynniki ryzyka działań autodestrukcyjnych, błędnych przekonań związanych z samobójstwami i próbami samobójczymi. Zaprezentowano przykładowy podział zadań w obszarze profilaktyki oraz w sytuacji kryzysowej. Ponadto opisane zostały sygnały ostrzegawcze świadczące o kryzysie młodego człowieka, zasady działania oraz standardy działań w sytuacji samobójstwa ucznia/uczennicy. Standardy oferują wskazówki dotyczące opracowania planu wsparcia dla ucznia, który wraca do szkoły po próbie samobójczej. Materiał został uzupełniony o wybrane bezpłatne publikacje z praktycznymi wskazówkami dotyczącymi realizacji działań interwencyjnych, postwencyjnych i profilaktycznych oraz listę internetowych stron pomocowych. Zawiera również numery telefonów podmiotów udzielających wsparcia w sytuacjach kryzysowych.
Standardy postępowania zostały przygotowane oddzielnie dla nauczycieli i nauczycieli specjalistów (pedagogów specjalnych i psychologów czy terapeutów pedagogicznych). Wytyczne opracowano w dwóch wersjach: skróconej i rozszerzonej (szczegółowej). Wersje skrócone obu dokumentów (kompendia) pozwalają nauczycielowi czy nauczycielowi specjaliście błyskawicznie po nie sięgnąć i szybko uzyskać kluczowe informacje.
Źródło: Tekst powstał na podstawie materiałów udostępnionych na stronie Ministerstwa Edukacji Narodowej – MEN przekazuje materiały pomocnicze dla nauczycieli w kontaktach z osobami w kryzysie samobójczym.
