Potencjał rozwojowy uczniów i uczennic zależy w dużej mierze od indywidualnych zasobów osób uczących w szkole. Najpierw jednak trzeba je wydobyć na światło dzienne w diagnozie, a następnie mądrze wspierać w środowisku pracy.
Dążenie do wzmacniania własnego dobrostanu psychicznego jest procesem uniwersalnym. Psychologowie humanistyczni wskazywali na to już w latach 50. XX wieku, wyrażając przeświadczenie o istniejącej w każdym człowieku potrzebie realizacji jego potencjałów. Środowisko zewnętrzne może wspierać lub utrudniać procesy samorealizacji. Praca ma w tym kontekście istotne znaczenie. To właśnie w niej osoba uzyskuje możliwość kreowania tożsamości, pielęgnowania twórczości, budowania relacji, odczuwania celowości podejmowanych działań czy doświadczania sprawstwa. Im bardziej środowisko pracy wspiera budowanie dobrostanu, tym bardziej jest motywujące dla osoby pracującej.
Values in actions i pozytywna autodiagnoza
Pojawia się zatem pytanie: jak budować wspierające otoczenie zawodowe? Skupię się na jednej, z wielu możliwych, odpowiedzi. Psychologia pozytywna, czerpiąc z doświadczenia humanistycznych prekursorów, wskazuje, że pierwszym, niezbędnym krokiem jest budowanie świadomości własnych zasobów. Motywacja zaczyna się od zasobowej narracji o samym sobie. Sam proces diagnozy pozytywnej, skupionej na zasobach, powoduje wzrost poczucia ekscytacji. Wzbudza też ciekawość i gotowość do poszukiwania możliwości sprawdzenia tych zasobów w działaniu.
Kwestionariusz „The VIA Character Strengths Survey” jest narzędziem służącym do pomiaru tzw. 24 zalet szczególnych:
- Ciekawość
- Uczciwość
- Chęć do nauki
- Uprzejmość
- Krytyczne myślenie
- Miłość
- Pomysłowość
- Lojalność
- Inteligencja społeczna
- Równość
- Dystans społeczny
- Przywództwo
- Dzielność
- Samokontrola
- Wytrwałość
- Rozwaga
- Skromność
- Doceniania piękna
- Wdzięczność
- Nadzieja
- Duchowość
- Skłonność do wybaczania
- Poczucie humoru
- Entuzjazm
Na stronie https://www.viacharacter.org/account/register dostępna jest ankieta w wersji polskiej, składająca się z 240 krótkich pytań. Po jej wypełnieniu osoba otrzymuje bezpłatny raport z osobistym rankingiem zasobów. Czterdzieści dziewięć dolarów kosztuje rozbudowany opis zalet szczególnych wraz z propozycją ćwiczeń, wzmacniających najsłabsze z zalet szczególnych.
Motywowanie do efektywności
Badania psychologów pozytywnych w obszarze zarządzania wskazują, iż kreatywność i motywacja nie są atrybutami określonego stylu osobowościowego, lecz wynikają z pewnego modelu zarządzania. Znaczenie VIA dla procesów motywacyjnych obrazuje następujący przykład:
U osoby A zdiagnozowano najsilniejsze zalety charakteru: skromność, duchowość oraz nadzieja. Następnie, w ramach dodatkowych obowiązków służbowych przydzielono jej zadanie organizacji konferencji edukacyjnej, co wiązało się z koniecznością kierowania zespołem, odbyciem szeregu spotkań, ustalania szczegółów z instytucjami finansującymi. W trakcie realizacji zadań do dyrekcji placówki dochodziły głosy niezadowolenia z pracy A. Gdzie należy upatrywać źródła problemu?
Efektywność pracownika A nie mogła być duża, ponieważ wykonywana praca nie przyczyniała się do realizacji jego silnych cech charakteru, stając się przymusem. Realia rynku pracy powodują, że nie zawsze możemy wykonywać zadania zgodne z naszą strukturą VIA, warto jednak do tego celu dążyć.
Mądre zarządzanie
W stosunku do pracodawców należy sformułować postulat, aby w miarę możliwości zlecać osobom takie zadania, które są najbardziej zgodne z dominującymi u nich zaletami. Jednocześnie pamiętajmy, że każda z osób pracujących ma inne potrzeby w obszarze samodoskonalenia się. Każdą z zalet szczególnych można rozwijać. Aby było to jednak efektywne, pierwszym krokiem jest dokonanie procesu diagnozy zasobowej (np. przy użyciu narzędzia VIA). Oferowanie wszystkim pracownikom tego samego szkolenia bywa marnotrawieniem czasu i pieniędzy.
Indywidualizacja wsparcia, postulowana w edukacji wobec uczennic/uczniów, powinna dotyczyć również osób pracujących w szkołach. Po co szkolić z kompetencji przywódczych osobę, u której ta zaleta jest na szczycie rankingu? Być może korzystniej dla instytucji byłoby wesprzeć ją w samokontroli? Aby jednak poznać odpowiedzi na te pytania, konieczna jest właśnie diagnoza.
