44

Urlop wakacyjny dla nauczycieli i nauczycielek nie zawsze oznacza pełny odpoczynek. Choć zgodnie z Kartą Nauczyciela przysługuje im urlop wypoczynkowy w czasie wakacji, mogą zostać zobowiązani do realizacji określonych zadań. Jakie obowiązki można im powierzyć, a czego dyrektor lub dyrektorka wymagać nie mogą? Wyjaśniamy, jak naprawdę wygląda urlop nauczycielski i jakie prawa przysługują na tym stanowisku pracy. 

Zasady udzielania urlopów nauczycielom reguluje Karta Nauczyciela, przy czym w zakresie spraw wynikających ze stosunku pracy nieuregulowanych w tej ustawie zastosowanie mają przepisy Kodeksu Pracy (KP). Zgodnie z brzmieniem art. 64 ust. 1 Karty Nauczyciela (KN) nauczycielowi zatrudnionemu w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie letnie i zimowe, przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania.  

Jakie obowiązki można zlecić w wakacje?  

Nauczyciele i nauczycielki mogą być zobowiązani przez dyrektora do wykonywania w czasie ferii letnich następujących czynności: 

• przeprowadzania egzaminów, 
• prac związanych z zakończeniem roku szkolnego i przygotowaniem nowego roku szkolnego, 
• opracowywania szkolnego zestawu programów oraz uczestniczenia w doskonaleniu zawodowym w określonej formie. 

Przy czym powyższe czynności nie mogą łącznie zająć nauczycielowi więcej niż 7 dni. W praktyce nauczyciel nie może odmówić w szczególności wykonania zadań związanych z: 

• przeprowadzeniem egzaminów poprawkowych, 
• udziałem w zebraniu rady pedagogicznej zarówno po zakończeniu roku szkolnego, jak i przed rozpoczęciem nowego, 
• układaniem planu zajęć, 
• przygotowaniem uroczystości rozpoczęcia roku szkolnego, 
• opracowaniem programu nauczania lub wprowadzeniem zmian do programu zgłoszonego wcześniej do zatwierdzenia, 
• udziałem w szkoleniach, w tym szkoleniach branżowych. 

Nauczycielom wezwanym do pracy w celu wykonania wyżej wymienionych. zadań nie przysługuje dodatkowe wynagrodzenie lub udzielenie tych dni urlopu w innym terminie. 

Czego dyrektor wymagać nie może? 

Dyrektor/dyrektorka nie może oczekiwać pracy wykraczającej poza zakres czynności wskazanych w art. 64 ust. 2 KN. W pierwszej kolejności należy wskazać, że takim zadaniem będzie prowadzenie jakichkolwiek zajęć opiekuńczych dla dzieci i młodzieży. Dyrektor/dyrektorka nie może również zobowiązywać do wypełnienia obowiązków, których nie dopełnił przed rozpoczęciem urlopu. Zdarza się bowiem, że dopiero w czasie wakacji dyrektor zauważa brak w dokumentacji prowadzonej przez nauczyciela/nauczycielkę. Zatem konieczność ich uzupełnienia nie jest czynnością usprawiedliwiającą przerwanie nauczycielowi/nauczycielce urlopu w czasie ferii szkolnych. Do innych czynności, do wykonywania których nie można zobowiązać nauczyciela/nauczycielki w czasie wakacji należą m.in.: 

• organizacja i przeprowadzenie konkursu, 
• organizacja imprez o charakterze wychowawczym lub rekreacyjnym, 
• udzielanie konsultacji uczniom przystępującym do egzaminów poprawkowych, 
• opracowywanie indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych, 
• współpraca z instytucjami wspierającymi działalność statutową szkoły. 

Podjęcie dodatkowej pracy w okresie urlopu 

Należy podkreślić, że przepis mówiący, że podjęcie lub kontynuowanie dodatkowego zatrudnienia na podstawie stosunku pracy w innej szkole przez nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć wymaga uzyskania pisemnej zgody dyrektora szkoły wskazanej jako podstawowe miejsce zatrudnienia obowiązywał w okresie od 1 września 2017 r. do 31 sierpnia 2019 r. W obecnym stanie prawnym dyrektor nie może zakazać nauczycielowi zatrudnienia w innej szkole, a nauczyciel nie ma obowiązku informować pracodawcy o podjęciu zatrudnienia u innego pracodawcy. Tym samym – dyrektor/dyrektorka nie może nie wyrazić zgody na podjęcie dodatkowego zatrudnienia. 

W praktyce nauczyciel lub nauczycielka, przebywając na urlopie wypoczynkowym (np. podczas ferii letnich lub zimowych), może podjąć pracę w ramach innego stosunku pracy u innego pracodawcy. Karta Nauczyciela nie zawiera zakazu w tym zakresie dla urlopu wypoczynkowego. Nie jest wymagana zgoda dyrektora/dyrektorki szkoły na dodatkowe zatrudnienie w czasie urlopu, o ile nie koliduje ono z obowiązkami wynikającymi z art. 64 ust. 2 KN (np. do 7 dni prac zleconych przez dyrektora). 

Dyrektorka szkoły podczas wakacji

Urlop wypoczynkowy 

Nauczyciel lub nauczycielka zatrudnieni przez okres trwania zajęć w danym roku szkolnym w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, mają prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania. Natomiast jeśli byli zatrudnieni przez okres krótszy niż 10 miesięcy w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, mają prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do określonego w umowie okresu prowadzenia zajęć. Nauczycielowi i nauczycielce zatrudnionym w szkole, przysługuje zatem urlop wypoczynkowy podczas ferii zimowych i wakacji dla placówek feryjnych. 

W razie niewykorzystania urlopu wypoczynkowego w całości lub części w okresie ferii szkolnych z powodu niezdolności do pracy wywołanej chorobą lub odosobnieniem w związku z chorobą zakaźną, urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego, urlopu rodzicielskiego, urlopu dla poratowania zdrowia, odbywania ćwiczeń wojskowych albo krótkotrwałego przeszkolenia wojskowego nauczycielowi/nauczycielce przysługuje urlop w ciągu roku szkolnego, w wymiarze uzupełniającym do 8 tygodni. Należy dodać, że zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2006 r. (III PZP 3/2006), nauczyciel lub nauczycielka mają prawo do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy w wymiarze proporcjonalnym do okresu pracy w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy, także wtedy, gdy w zatrudniającej go szkole są przewidziane ferie.  

Zasady i wymiar – urlop wypoczynkowy w placówce nieferyjnej 

Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 64 ust. 3 KN nauczycielowi/nauczycielce szkół nieferyjnych przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów. Artykuł ten zawiera również zapis, że w przypadku nawiązania lub ustania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego, nauczyciel lub nauczycielka mają prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego, zgodnie z odrębnymi przepisami. Należy zauważyć, że w kwestiach nieuregulowanych w KN, odpowiednie zastosowanie do urlopów nauczycieli/nauczycielek mają przepisy Kodeksu Pracy (KP), a przywołane przepisy dotyczą również dyrektorów/dyrektorek szkół. W przypadku nauczycieli/nauczycielek zatrudnionych w szkołach, w których nie są przewidziane ferie szkolne, ma zastosowanie art. 155 KP w związku z art. 91c KN.  

W tym miejscu warto przywołać stanowisko Głównego Inspektoratu Pracy z 14 stycznia 2010 roku w sprawie wymiaru urlopu wypoczynkowego w placówce nieferyjnej 
(GPP-118-4560-92/09/PE/RP), zgodnie z którym urlop wypoczynkowy udzielany jest nauczycielowi/nauczycielce w dni, które są dniami pracy, zgodnie z obowiązującym rozkładem czasu pracy, a nie z rozkładem tygodniowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych oraz opiekuńczych w wymiarze godzinowym odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu.  

Jak obliczyć wymiar urlopu 

Oznacza to, że przysługujący urlop wypoczynkowy przeliczamy na godziny, gdzie jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom. Tak więc, wymiar urlopu nauczyciela lub nauczycielki zatrudnionych w pełnym wymiarze w placówce nieferyjnej po przeliczeniu na godziny wynosi 280 godzin (35 dni × 8 godzin). Liczba dni urlopu została pomnożona przez 8 godzin (art. 154² § 2 Kodeksu pracy), co odpowiada przeciętnemu dziennemu wymiarowi czasu pracy (art. 129 § 1 Kodeksu pracy). Udzielając urlopu wypoczynkowego z puli godzinowej urlopu danego pracownika, odliczamy wymiar czasu pracy, jaki miał do przepracowania w danym dniu, bez względu na liczbę godzin dydaktycznych.  

Do wymiaru urlopu zalicza się wszystkie zajęcia i czynności wynikające z 40-godzinnego tygodniowego czasu pracy. Przepisy KN nie określają dobowego wymiaru czasu pracy nauczyciela/nauczycielki. Jednak biorąc pod uwagę, że łączny czas pracy nauczyciela/nauczycielki wynosi do 40 godzin tygodniowo, w ramach pięciodniowego tygodnia pracy, można przyjąć – dla celów ustalania uprawnień do urlopu wypoczynkowego – że średnio na dobę nauczyciel lub nauczycielka pracują 8 godzin. Oznacza to, że nauczyciel lub nauczycielka zatrudnieni w pełnym wymiarze czasu pracy w szkołach i placówkach nieferyjnych są uprawnieni do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 280 godzin. Urlop wypoczynkowy jest udzielany w wymiarze tylu godzin, ile nauczyciel powinien w danym dniu pracować. Jeżeli zostaną udzielone np. 4 dni urlopu, to od 280 godzin należnego nauczycielowi urlopu (35 dni x 8 godzin) należy odjąć 32 godziny (4 dni x 8 godzin). Bez znaczenia dla ustalania urlopu jest, iż w poszczególnych dniach tygodnia nauczyciel lub nauczycielka realizują różną liczbę godzin zajęć wynikających z obowiązującego go pensum).  

Urlop osób pracujących w dwóch typach szkół 

Nauczyciel lub nauczycielka pracujący w dwóch typach szkół, feryjnej i nieferyjnej, ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze zależnym od tego, w której placówce realizuje więcej godzin lekcyjnych. Jeśli więcej godzin realizuje w szkole feryjnej, urlop jest udzielany zgodnie z zasadami dla szkół feryjnych (ferie zimowe i letnie). Jeśli więcej godzin realizuje w szkole nieferyjnej, urlop wynosi 35 dni roboczych, udzielanych w terminach ustalonych w planie urlopów. W przypadku równej liczby godzin w obu typach szkół, decyduje wymiar zajęć w szkole feryjnej. 

Przesunięcie terminu urlopu – kiedy jest to możliwe? 

Zgodnie z art. 66a ust. 1 KN, jeżeli nauczyciel/nauczycielka nie może rozpocząć urlopu wypoczynkowego w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a w szczególności z powodu: 

1. czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, 
2. odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, 
3. powołania na ćwiczenia wojskowe lub na przeszkolenie wojskowe albo stawienia się do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, na czas do 3 miesięcy, 
4. urlopu macierzyńskiego, 
5. urlopu dla poratowania zdrowia 

– urlop wypoczynkowy ulega przesunięciu na termin późniejszy. 

Natomiast jeśli części urlopu wypoczynkowego nauczyciel lub nauczycielka nie wykorzystają z wyżej wymienionych powodów, to udziela się go w terminie późniejszym. Powyższe zasady stosuje się odpowiednio do dyrektora/dyrektorki i wicedyrektora/wicedyrektorki szkoły oraz nauczyciela lub nauczycielki pełniących inne stanowisko, a także nauczycieli, którzy przez okres co najmniej 10 miesięcy pełnili obowiązki kierownicze w zastępstwie osób, którym powierzono stanowisko kierownicze. 

Między odpoczynkiem a obowiązkami zawodowymi 

Wakacje nauczycieli/nauczycielek to czas, który w dużej mierze jest przeznaczony na odpoczynek, ale nie jest to okres wolny od obowiązków. Ważne jest, aby zarówno nauczyciele, jak i dyrektorzy przestrzegali obowiązujących przepisów, zapewniając równowagę między potrzebą odpoczynku a obowiązkami zawodowymi. Prawidłowe rozumienie i stosowanie zasad dotyczących urlopów pozwala na zachowanie praw pracowniczych i sprawne funkcjonowanie placówek edukacyjnych, nawet podczas wakacji.