Edukacja obywatelska – jak o niej uczyć i jak wykorzystywać ją w praktyce?
Postanowiłyśmy odpowiedzieć na to pytanie – działaniem. Dlatego stworzyłyśmy grę Dziewczyny rządzą!, by w praktyczny sposób wzmacniać poczucie sprawczości, rozwijać umiejętność przemawiania, argumentowania, słuchania odmiennych opinii, wspólnego podejmowania decyzji i brania za nie odpowiedzialności. Chcemy też wspierać odkrywanie talentów przydatnych w działaniu społecznym i politycznym oraz pomóc młodym dziewczynom zobaczyć siebie w roli liderki. A przy okazji, dowiedzieć się, jak to jest… rządzić.
Czy wiesz, jak to jest rządzić? Uczniom i uczennicom na pewno nie jest łatwo odpowiedzieć na to pytanie. W Fundacji im. Julii Woykowskiej (www.woykowska.org) zajmujemy się zachęcaniem – szczególnie kobiet i dziewczyn – do większej aktywności politycznej i publicznej. „Czym jest dla ciebie polityka?” – zapytałyśmy kilka lat temu kobiety w internetowej ankiecie. Odpowiedzi, które otrzymałyśmy, były jednoznaczne: „Jest o władzy. To jest męski świat. Jest brudna. Nie ma w niej miejsca dla kobiet”.
Nie daj się wykluczyć!
Brak dostatecznej reprezentacji kobiet w polityce, w życiu publicznym prowadzi do:
- ograniczonej perspektywy w podejmowaniu decyzji {Brak kobiet oznacza brak różnorodnych doświadczeń i punktów widzenia, co może prowadzić do polityk nieuwzględniających potrzeb dużej części społeczeństwa , np.: w zakresie zdrowia, edukacji, opieki nad dziećmi czy przemocy domowej.};
- mniejszej jakości demokracji {Demokracja opiera się na równości i reprezentacji. Gdy połowa społeczeństwa nie ma adekwatnego głosu w debacie publicznej, demokracja staje się niepełna i mniej sprawiedliwa.};
- braku wzorców i inspiracji {Dla młodych dziewczyn brak kobiet w polityce oznacza brak wzorców do naśladowania. Utrwala to przekonanie, że polityka to „męska sprawa”, co zniechęca je do zaangażowania publicznego.};
- utrwalania nierówności społecznych i ekonomicznych {Kobiety polityczki częściej niż mężczyźni zajmują się tematami związanymi z polityką społeczną, opieką zdrowotną, edukacją czy równouprawnieniem. Ich brak w polityce oznacza często zaniedbanie tych kwestii lub traktowanie ich jako mniej istotnych.};
- większej podatności na polityki wykluczające {Brak kobiet w polityce może prowadzić do przyjmowania ustaw i regulacji, które nie tylko nie wspierają równouprawnienia, ale wręcz pogłębiają nierówności, np.: w dostępie do opieki zdrowotnej, rynku pracy czy edukacji.}.
Edukacja obywatelska kobiet – dlaczego to takie ważne?
Brak kobiet u władzy to nie tylko kwestia liczby miejsc w parlamencie, ale również jakości decyzji politycznych i zdrowia demokracji. Zwiększenie udziału kobiet w polityce to krok w stronę bardziej sprawiedliwego, równościowego i zrównoważonego społeczeństwa.
Dzieci uczą się przez doświadczenie, obserwację. Jeśli w szkolnych podręcznikach prezentowanych jest zaledwie kilka procent kobiecych bohaterek (Niegodne historii? opracowanie I. Chmury-Rutkowskiej, E. Głowackiej-Sobiech, I. Skórzyńskiej, Wydawnictwo Naukowe UAM), nie widać kobiet honorowanych pomnikami (zob. happening fundacji: Kobiety na pomniki: https://www.woykowska.org/kobiety-na-pomniki), nazwami ulic, patronatem szkół, nie słychać o dokonaniach naukowczyń, nie widać w mediach przywódczyń, prezydentek, to nie ma tzw. role models – postaci, bohaterek, które inspirują, są wzorcami.
Zagraj i rządź!
W Dziewczyny rządzą! można poczuć, jak to jest rządzić, być decydentką, bo to głos każdej radnej (wylosowanej postaci o sprecyzowanych wartościach, zawodzie i przekonaniach) decyduje o tym, jakie inwestycje zostaną przegłosowane na każdym etapie gry. A te dotyczą m.in. ekologii, ochrony zdrowia, infrastruktury, edukacji, działań dla młodzieży, seniorów, kultury, rewitalizacji czy spraw społecznych.
Gra ma określone ścieżki rozwoju: już na starcie wybór pierwszego rozwiązania prowadzi do kolejnych wyzwań, które otwierają następne etapy. Każda decyzja kieruje gracza w inną stronę – aż do momentu, w którym gra dobiega końca. Ale ten koniec często staje się dopiero początkiem. Impulsem do generowania wyzwań osadzonych w realiach lokalnej społeczności. Czasami jest to poczucie braku bezpieczeństwa, które odczuwają nastoletnie dziewczyny w parku z powodu braku oświetlenia oraz „zaanektowanie” przestrzeni przez grupy starszych chłopców. Brak poczucia bezpieczeństwa może wynikać także z niedopasowanej siatki połączeń autobusowych lub braku przestrzeni dla młodzieży.
Dziewczyny rządzą! w edukacji obywatelskiej
Pisząc wyzwania do gry, zdawałam sobie sprawę, że jest to tylko wycinek, pewna soczewka skupiająca problemy, z którymi na co dzień mierzą się osoby zarządzające naszymi miastami.
Grę projektowałyśmy z myślą o tym, by mogła być wykorzystywana przez grono pedagogiczne na różnych lekcjach, tak, by pytanie: „Jak to jest rządzić?” – podejmowały dzieci w szkołach i by stała się ona elementem edukacji obywatelskiej w praktyce. Dzisiaj, dzięki warsztatom, które prowadzimy w szkołach dla młodzieży (gra nie wyklucza udziału chłopców, muszą się tylko wcielić w role radnych) i szkoleniom kadry pedagogicznej (np. eduliderów i eduliderek z całej Polski) wiemy, że gra nie jest wykorzystywana tylko na lekcjach wiedzy o społeczeństwie czy podczas godzin wychowawczych, ale także np. na języku polskim! A poza salami szkolnymi można w nią zagrać także w bibliotekach, świetlicach, domach kultury czy podczas organizacji wypoczynku dla dzieci i młodzieży.
Wiedza, zabawa i sprawczość
Grę Dziewczyny rządzą! zaprojektowałyśmy w taki sposób, żeby była łatwo dostępna – można ją ściągnąć i wydrukować z naszej strony: https://www.woykowska.org/dziewczyny-rzadza – potrzeba tylko kilku kartek i nożyczek. A wcielenie się w role i przejście pierwszej ścieżki zostało zaplanowane na 45-minutową lekcję.
Dziewczyny rządzą! jest fabularną grą narracyjną, dzięki której uczestniczki mogą odkryć w sobie nowe kompetencje, dostrzec własną inicjatywę do działania, sprawdzić, czy współpraca jest dla nich wartością oraz zobaczyć, że zarządzanie miasteczkiem może być fascynującą przygodą i świetnym doświadczeniem.
Osoby pracujące z dziećmi i młodzieżą, które zapoznały się z grą, mówią:
„Miesiąc temu zastanawiałam się, jak przybliżyć młodym temat polityka lokalna, samorząd lokalny, by zmienić narrację: ‹Mnie polityka nie interesuje›, by uświadomić, jak ważną rolę odgrywa głos każdego z nas. Jak uświadomić o sprawczości, o wadze ich głosu. Bingo – mam! Zbadam, pogram, zanotuję, wdrożę…”.
„W mojej ocenie cała idea gry jest GENIALNA, użyteczność wprost nieoceniona, a do tego bardzo atrakcyjna dla graczek. Bardzo dziękuję za możliwość poznania”.
„Ściągam w ciemno, dziękuję”.
Nas niezmiernie poruszają głosy nastolatek: „Gdybyśmy były w radach miast, to świat byłby lepszym miejscem” i zabierają grę na zbiórki harcerskie lub aranżują własne urodziny wokół gry!
Możemy zorganizować spotkania z grą zarówno dla kadry pedagogicznej (własne rozegranie gry przez dorosłych jest także bardzo atrakcyjne), jak i popracować z nastolatkami, by wspólnie odkrywać sprawczość, zachęcać do działania i rozwiązywać wyzwania.
Edukacja obywatelska w praktyce? Oczywiście!
Trudno o bardziej wciągającą lekcję odpowiedzialności, edukacji obywatelskiej w praktyce niż ta, którą daje gra. W świecie pełnym wyzwań potrzebujemy pokoleń, które nie tylko wierzą w swoją sprawczość, ale potrafią z niej mądrze korzystać. Jeśli szukasz sposobu, by wspierać młode osoby w odkrywaniu własnej siły – ta gra może być idealnym punktem wyjścia (o edukacji obywatelskiej przeczytacie też tutaj – https://portalwpe.pl/edukacja-obywatelska-kontynuacja-czy-nowe-otwarcie/)
Dziewczyny rządzą! to coś więcej niż gra – to przestrzeń, w której młode osoby uczą się, że ich głos ma znaczenie, a decyzje – realną moc sprawczą. To narzędzie, które w bezpieczny, angażujący sposób pozwala im ćwiczyć odwagę, współpracę i rozwiązywanie problemów. To po prostu edukacja obywatelska w praktyce!
Bo kiedy dziewczyny rządzą, kiedy młodzi mogą rządzić – świat staje się lepszym miejscem.
