Awans zawodowy nauczycieli jest jednym z kluczowych elementów kariery pedagogicznej w Polsce. Uzyskanie pierwszego stopnia awansu zawodowego na nauczyciela mianowanego to ważny etap w karierze każdej osoby. Wiąże się z poprawą warunków pracy i rozwojem zawodowym.
Nowe zasady ubiegania się o kolejne stopnie awansu zawodowego obowiązują od 6 września 2022 roku. W nowym systemie przewidziane są tylko dwa stopnie:
- nauczyciel mianowany,
- nauczyciel dyplomowany.
Akty prawne regulujące awans zawodowy nauczycieli
Obecnie mamy dwie ścieżki awansu zawodowego. Akty prawne, regulujące awans zawodowy na tzw. starych zasadach (obowiązują nauczycieli, którzy realizują staż), to:
Rozporządzenie MEN z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli oraz Ustawa Karta Nauczyciela w brzmieniu do 31 sierpnia 2022 r.
Akty prawne regulujące awans na „nowych” zasadach to: Rozporządzenie MEiN z dnia 6 września 2022 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli
oraz Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie Ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw.
Ścieżka awansu na nowych zasadach
Nauczyciele rozpoczynający pracę w roku szkolnym 2022/2023 oraz w latach następnych, a także nauczyciele, którzy byli wcześniej zatrudnieni w szkole, ale do dnia 31 sierpnia 2022 r. nie uzyskali stopnia nauczyciela kontraktowego, będą ubiegali się o awans zawodowy na nowych zasadach. Ważne uregulowania obowiązujące nauczycieli realizujących awans według „nowej” ścieżki obejmują następujące zasady:
- Wszystkim nauczycielom zalicza się czas dotychczas przepracowany w szkole.
- Minimalna długość stażu wynosi 9 miesięcy; jest to zależne od długości zaliczonej pracy w szkole.
- Uznawane są wyłącznie okresy zatrudnienia zgodnie z kwalifikacjami na przynajmniej ½ etatu.
- Niezaliczane są nieobecności powyżej 30 dni.
Nowa ścieżka awansu zawodowego zaczyna się automatycznie. Dyrektor wyznacza mentora, którego zadaniem jest wspieranie nowego nauczyciela w procesie wdrażania się do pracy w zawodzie. Od tego momentu rozpoczyna się okres przygotowania do zawodu, który trwa 3 lata i 9 miesięcy. W drugim roku dyrektor dokonuje oceny pracy nauczyciela zgodnie z przepisami Rozporządzenia z dnia 25 sierpnia 2022 r. w sprawie oceny pracy nauczycieli. W toku oceniania dyrektor zobowiązany jest zasięgnąć opinii mentora oraz rady rodziców. Przeprowadzana jest także lekcja pokazowa w obecności zespołu powołanego przez dyrektora, która kończy się omówieniem jej z nauczycielem.
Największe wyzwanie czeka nauczyciela w ostatnim roku awansu zawodowego. Wtedy następuje ocena pracy dokonana przez dyrektora i podobnie jak wcześniej organizowana jest lekcja pokazowa przed komisją. Tym razem jednak wydana zostaje opinia o przeprowadzonych zajęciach. Uzyskanie pozytywnej oceny jest jednym z warunków nadania stopnia nauczyciela mianowanego. Po spełnieniu wyżej wymienionych wymagań nauczyciele składają wniosek do organu prowadzącego o wszczęcie postępowania egzaminacyjnego. Organ ten powołuje dla nich komisję egzaminacyjną.
Egzamin – ważny etap
Nauczyciele ubiegający się o awans zawodowy na stopień nauczyciela mianowanego muszą spełnić określone wymagania, o których mowa w Rozporządzeniu z dnia 6 września 2022 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli. W skład komisji wchodzą:
- przedstawiciel organu prowadzącego szkołę jako jej przewodniczący,
- przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny, dyrektor szkoły, dwóch ekspertów wpisanych na listę, którą prowadzi minister właściwy do spraw oświaty i wychowania,
- przedstawiciel wskazanego we wniosku przez nauczyciela związku zawodowego.
Komisja egzaminacyjna zapoznaje się z opinią o przeprowadzonych zajęciach i oceną pracy nauczycieli oraz przeprowadza egzamin, podczas którego nauczyciele:
- odpowiadają na pytania członków komisji egzaminacyjnej dotyczących wiedzy i umiejętności niezbędnych do efektywnego realizowania obowiązków nauczyciela, których dokładny wykaz można znaleźć w paragrafie 6 wspomnianego wyżej Rozporządzenia z 6 września 2022 roku;
- wykazują się umiejętnością rozwiązania wskazanego przez komisję egzaminacyjną problemu edukacyjno-wychowawczego, związanego z wykonywaną pracą.
Co ważne, w trakcie egzaminu zapewnia się nauczycielom dostęp do aktów prawnych. Stopnień nauczyciela mianowanego w drodze decyzji administracyjnej nadaje organ prowadzący szkołę. W przypadku niezdania egzaminu nauczyciele będą mogli ponownie odbyć dodatkowe przygotowanie do zawodu, które trwa 1 rok i 9 miesięcy. W tym czasie zostanie zorganizowana komisyjna obserwacja zajęć. Natomiast jeśli w ciągu 6 lat od rozpoczęcia przygotowania do zawodu nauczyciele nie uzyskają stopnia mianowanego, wtedy dyrektor będzie musiał rozwiązać z nimi stosunek pracy.
Korzyści związane z awansem zawodowym
Awans na stopień nauczyciela mianowanego niesie za sobą szereg korzyści. Należą do nich:
- Wyższe wynagrodzenie, co stanowi ważny czynnik motywujący nauczycieli do pracy.
- Większa autonomia w pracy, dzięki której nauczyciele mają większą swobodę w planowaniu i organizowaniu procesu dydaktyczno-wychowawczego. Mogą też pełnić funkcje kierownicze w szkole, mając większy wpływ na rozwój przedszkola/szkoły/placówki oświatowej.
- Możliwość rozwoju kariery zawodowej. Nauczyciele mianowani mogą ubiegać się o kolejny stopień awansu zawodowego, na nauczyciela dyplomowanego, co wiąże się z kolejnymi przywilejami i wyższymi zarobkami.
- Prestiż zawodowy. Posiadanie stopnia nauczyciela mianowanego daje nauczycielom większy autorytet i szacunek wśród kolegów z pracy, uczniów i rodziców. Jest to także potwierdzenie wysokich kompetencji zawodowych. Nauczyciel mianowany może także pełnić funkcję opiekuna stażu nauczycieli kontraktowych lub mentora nauczycieli początkujących.
Awans zawodowy – podsumowanie
Droga awansu zawodowego nauczycieli jest procesem, który wymaga zaangażowania, odpowiedzialności, odpowiedniego planowania pracy i systematycznego rozwoju. Przez ten czas osoba zdobywa doświadczenie, doskonali umiejętności dydaktyczne oraz wykazuje się aktywnością w pracy. Jest to kluczowy krok w rozwoju zawodowym i osobistym. Należy w tym miejscu podkreślić znaczenie pracy nauczycieli, ponieważ to nie tylko przekazywanie wiedzy – to także budowanie fundamentów przyszłości kolejnych pokoleń. To zawód, który odgrywa kluczową rolę w rozwoju młodych ludzi, nie tylko w zakresie wiedzy, ale także w kształtowaniu ich postaw, umiejętności społecznych oraz wartości. Zawód nauczyciela wiąże się z dużymi wyzwaniami, dlatego ścieżka awansu zawodowego nauczyciela jest tak istotna, ponieważ to właśnie edukatorzy, pedagodzy, wychowawcy mają możliwość kształtowania przyszłości przez wpływ, jaki wywierają na młode pokolenie.
