Dobrostan to pojęcie spopularyzowane w czasie lockdawnu. Dziś nie tylko nie traci na aktualności, można nawet rzec, że jego akcje idą w górę. Sprawdź, jak ty masz się z tą tendencją.
Pojęcie „dobrostanu” pod strzechy edukacji powróciło w Podstawowych kierunkach realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2024/2025. Punkt 3. dokumentu zawiera wytyczną: „Wspieranie dobrostanu dzieci i młodzieży, ich zdrowia psychicznego. Rozwijanie u uczniów i wychowanków empatii i wrażliwości na potrzeby innych. (…).” Szkoda że nie ma nic o realizatorach niniejszych zaleceń – o dobrostanie nauczycieli. Czy osoba nauczycielska jest zdziwiona? Nie sądzę.
Dobrostan jako megatrend
Kwestia dobrostanu wybija się jako dominanta w kontekście współistnienia globalnych kryzysów (wojna w Ukrainie, inflacja, kryzys klimatyczny, problemy ze zdrowiem psychicznym). Instytut badawczy infuture.institute opracował raport (czerwiec 2024 r.) na temat aktualnego dobrostanu Polaków i Polek, posługując się sześcioma wskaźnikami. Trzy z nich obejmują aspekty subiektywnie odczuwane: zdrowie fizyczne, psychiczne i wewnętrzny spokój. Trzy inne odnoszą się do życia społeczno-gospodarczo-politycznego: komfort życia, relacje międzyludzkie oraz potrzeby związane ze środowiskiem naturalnym. Do pobrania bezpłatne demo: https://infuture.institute/raporty/dobrostan/[1].
Przetestuj się!
Narzędzie pomiarowe, którym zbadano respondentów, jest dostępne na stronie Benefit System https://badanie dobrostanu.multilife.com.pl/ .Wypełniasz je anonimowo. Możesz zobaczyć, jak wypadasz na tle średniej krajowej. Otrzymujesz też krótką interpretację i wskazówki (opracowane przez znanych psychologów), które obszary warto doinwestować. Sprawdź, w której grupie postaw współobywateli się lokujesz. Czy widzisz się wśród solistów (najniższy wynik mają w wymiarze relacji z innymi; doświadczają długotrwałego stresu)? Czy odnalazłbyś się raczej w gronie naturoentuzjastów (realizują się w kontakcie z naturą; czują się młodziej niż wskazuje na to ich wiek biologiczny)? Bliżej ci do introskupionych (koncentrują się na fizycznym, psychicznym i duchowym wymiarze siebie jako jednostki)? Jesteś realistą (priorytetowo traktują zabezpieczenie finansowe i psychiczny wymiar dobrostanu, deklarują też duże poczucie kontroli nad własnym życiem)? A może sympatyzujesz z holistami (trzymają w równowadze wpływy zewnętrzne i wewnętrzne)?
Od diagnozy do praktyki
A tymczasem… mistrz zen, Thich Nhat Hanh, w górskiej chatce na południu Francji doświadcza głębokiego wglądu. Chwyta za pędzel do kaligrafii i zapisuje sentencję: „Szczęśliwi nauczyciele zmieniają świat”[2]. Kolejnym krokiem jest założenie przez niego w Plum Village głównego ośrodka mindfulness dla nauczycieli. Powstaje międzynarodowy program szkoleniowy, którego celem jest wprowadzenie medytacji do szkół i na uniwersytety Europy, Ameryki Południowej i Azji. Kilka razy w roku organizowane są zjazdy odosobnienia. Naczelną ideą popularyzacji mindfulness w środowisku edukacyjnym jest bowiem osobista systematyczna praktyka nauczycieli.
Wyobraź sobie, że istnieją już szkoły, w których rada pedagogiczna zaczyna się od medytacji kamienia i góry. Następnym krokiem jest praktyka „podlewania kwiatów”. To oznacza, że każdy nauczyciel słyszy od współtowarzyszy niedoli, za co mu dziękują, są wdzięczni, wyrażają uznanie. I nie wkładaj tego między bajki, proszę. Może staniesz się śmiałkiem, który zaimportuje światowy trend do swojej szkoły?
Samourzeczywistnianie w relacji
Carl R. Rogers, amerykański psychoterapeuta, wzbudził wielkie kontrowersje wśród nauczycieli na konferencji harwardzkiej, kiedy przedstawił możliwości wykorzystania swojej koncepcji w edukacji [3]. Było to bez mała 70 lat temu.
Będąc prekursorem nurtu humanistycznego, zwracał uwagę, że podstawowym czynnikiem leczącym jest przymierze terapeutyczne i holistyczny rozwój osoby. Analogicznie w edukacji miało to polegać na autentyczności nauczyciela w relacji z uczniem, bezwarunkowym wzajemnym szacunku i empatycznym zrozumieniu. Przekonywał, że nauczyciel w klasie „jest osobą, nie zaś pozbawionym ludzkiej twarzy wcieleniem wymogów programu nauczania ani sterylnym rurociągiem, przez który pokolenia przekazują sobie wiedzę[4].” Słowem, ma być PRAWDZIWY, czyli świadomie otwarty na własne postawy i emocje. Ma entuzjazmem reagować na to, co go interesuje i wyrażać nudę, kiedy ta go zalewa. Najważniejszym jego zadaniem jest bowiem tworzenie klimatu sprzyjającego zdobywaniu znaczącej wiedzy – a ta dotyczy rozpoznawania zasobów własnych i ucznia oraz ich wzajemnego rozwoju.
*
A teraz weź głęboki oddech. Trzymaj, trzymaj… I puść! Czyli zostaw wszystko, co uboczne. Nie zastąpią cię maszyny uczące, dopóki będziesz CZŁOWIEKIEM[5].
[1] Kilka innych rozpoznań z raportu: ponad 50% Polaków zaniedbuje swoje relacje z innymi. Tylko 13,4% ma dobry i bardzo dobry kontakt z naturą. Aż 50% odczuwa zły i bardzo zły komfort życia. Ponad 70% uważa, że sytuacja finansowa ma decydujący wpływ na poczucie dobrostanu. Dobrostan osób samotnych jest niższy niż średni. Płeć nie determinuje poczucia dobrostanu. Jest on skorelowany z wiekiem subiektywnie odczuwanym. Elastyczny model pracy (zdalnie i stacjonarnie) sprzyja satysfakcji życiowej.
[2] Pod takim samym tytułem wydana została książka: Thich Nhat Hanh, Katherine Weare, Szczęśliwi nauczyciele zmieniają świat. Praktyka uważności dla nauczycieli i uczniów, Wydawnictwo Mamania, Warszawa 2018. Warte rekomendacji są także: Daniel J. Siegiel, Jak zyskać świadomość. 21-dniowy program uważności zmniejszający lęk i kultywujący spokój, Wydawnictwo Mamania, Warszawa 2024. J. Teasdale, M. Williams, Z. Segal, Praktyka uważności, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2016. Oferta szkoleniowa Polskiego Instytutu Mindfulnes https://www.polski-instytut-mindfulness.pl/#
[3] Rozdział 13. Osobiste przemyślenia na temat nauczania i uczenia się, {w:}Carl R. Rogers, O stawaniu się osobą, przekł. M. Karpiński, Wydawnictwo REBIS, Poznań 2018.
[4] Tamże, str. 352.
[5] O modelach edukacji w kontekście sztucznej inteligencji piszę w Co widać na horyzoncie edukacji? {w:}„Edusfera” nr 1/2024, https://odn.kalisz.pl/2024/03/01/edusfera-8/
